Beton dökümü öncesi, sırası ve sonrasında dikkat edilmesi gereken teknik hususlar vardır. Beton dökümünün doğru yapılması betonun kullanım ömrünü uzatır ve dayanımını pozitif etkiler. Yerine yerleştirilen taze betonun içerisinde ister istemez boşluklar bulunur. Betonun o haliyle sertleşmesi durumunda oldukça düşük beton dayanımına sebep olur. Bu sebeple, yerine yerleştirilen taze betona uygun tarzda sıkıştırılma (vibrasyon gibi) yöntemlerinin uygulanmasının ve betonun mümkün olabildiği kadar az boşluklu olarak yerleştirilmesinin beton dayanımı üzerinde çok büyük etkisi vardır.
Beton Nasıl Yerleştirilir?
Betonun yerleştirilmesi işleminde,
• Kalıba dökülen taze betonu kalıbın her bölgesine yaymak, donatıların kaplanmasını sağlamak,
• Beton içinde sıkışmış hava boşluklarını dışarıya atarak kompasiteyi (doluluğu) yükseltmek amacıyla “vibrasyon” uygulanır.
Böylece kalıba iyi yerleşen taze beton sertleştiğinde daha yüksek dayanım kazanır. Taze betonun taşınması ve yerleştirilmesi işlemleri segragasyona neden olmayacak ve betonun üniformitesini bozmayacak tarzda yapılmalıdır. Aksi halde, beton kesitindeki farklı bölgeler farklı özellikler göstermekte ve beton dayanımı olumsuz etkilenir.
Yerleştirme İşlemi Öncesinde Yapılması Gereken Hazırlıklar Nelerdir?
Betonu başarılı bir şekilde yerleştirebilmek için işlemden önce bazı koşullar yerine getirilmelidir. Bu ön koşulları şu şekilde sıralayabiliriz:
• Yerleştirme işleminin yarım kalmayacağına emin olunmalıdır.
• Betonun yerleştirme yöntemi ve beton döküm süresi önceden belirlenmelidir. Kullanılacak aletler önceden hazır olmalıdır.
• Betonun iyi işlenmesi ve yerleştirilmesi için kaliteli beton kalıbına ihtiyaç vardır. Kalıplar sağlam, temiz ve yağlanmış olmalıdır ve çimento hamurunu sızdırmamalıdır.
• Betonun dökümünden hemen önce kalıplar ve özellikle asmolenler sulanmalıdır. Yer betonu dökülecekse zemin sıkıştırılıp nemlendirilerek döküme uygun hale getirilmelidir.
• Beton döküm esnasında kalıp üzerindeki hareketlilik ve vibratörün titreşim etkisi kalıba zarar vermemeli, tüm önlemler döküm öncesinde alınmalıdır.
• Beton donatısını dış etkilerden korumak için kalıp içerisinde bulunan donatının kalıp ile mesafesi (pas payı) projede öngörülen miktarda olmalı, temas engellenmelidir.
• Beton dökümü yapılacak yerdeki donatı sıklığı gibi konular önceden değerlendirilmeli ve beton siparişi proje özelliklere uygun olarak verilmelidir.
• Transmikser ve pompaların çalıştıkları alan çökme ve kaymaya karşı dayanıklı olmalıdır.
• Demir donatı kontrol edilmiş olmalı ve dökümde hareket etmeyecek şekilde sabitlenmelidir.
Beton Yerleştirirken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
• Beton kalıba en fazla 1,5 metre yükseklikten dökülmelidir. Yüksekten sertçe dökülen taze beton sert kalıba ve donatıya çarpmasıyla harç agregadan ayrışabilir ve sonuçta betonda segregasyon gözlenir.
• Vibratörleri kullanırken ucunu kalıplara değdirmemeye, vibratör ucunu betona hızlıca daldırıp betonun içinden yavaş hareketlerle çıkarmaya, daldırma işlemini betona düşey olacak biçimde gerçekleştirmeye dikkat edilmelidir.
• Vibratör çok kısa ya da çok uzun sürelerde veya yanlış şekillerde uygulanmamalıdır.
• Vibratörlerin etki yarıçapları kontrol edilerek daldırma aralığını 45-50 cm’yi aşmayacak şekilde ayarlamak gerekir. Hatalı uygulamalar betonun homojenliğine zarar verebilir.
• Vibrasyon esnasında titreşen bölgelerin örtüşmesine önem verilmelidir. Betonu yatay yönde hareket ettirmek için vibratör kullanılması hatalıdır.
• Taze betonu yerleştirirken yukarıdan aşağıya doğru yani düşey konumda yerleştirmek gerekir. İşlem tabakalar halinde gerçekleşmelidir, eşit kalınlıkta tabakalar halinde dökülmediği takdirde betonun sıkıştırılması güçleşir.
• Yerleştirmeye kalıpların köşelerinden ya da eğimli alanlarda en alçak bölgeden başlanmalıdır.
• Prizine (katılaşmaya) başlamış olan ve daha önce vibre edilmiş bölgelerin etkilenmemesine dikkat edilmelidir.
Yerleştirme Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
• Beton katı oluncaya kadar sıcaktan, soğuktan, olumsuz hava şartlarından, titreşim ve sarsıntıdan korunmalıdır.
• Taze betonun bakımları su hortumları, örtüler veya özel kürler kullanılarak yerine getirilmelidir. Bu bakımlarla su kayıplarının engellenmesi ve hidratasyon reaksiyonlarının doğru zamanda meydana gelmesi amaçlanır. Hidratasyon reaksiyonu için uygun su ve sıcaklığın olmadığı ortamlarda hedeflenen dayanıklılığa ulaşılamaz.
• Çimentonun hidratasyona devam etmesini su geçirmeyen örtülerle üzerini kapatarak, beton yüzeyini sürekli nemli tutarak ya da kimyasal kür katkılarından yararlanarak sağlayabiliriz.
• Beton malzemelerinin karışım oranlarının seçilmesi, betonun karılması ve taşınması gibi işlemler kusursuz olarak yerine getirilmiş olsalar dahi, taze betonun yapıdaki yerine yerleştirilmesi işlemi uygun tarzda yapılmadığı takdirde, betondan beklenilen kaliteyi elde edebilmek mümkün değildir.
• Yapının tipi ve konumu, kalıp şekli, kalıp boyutu gibi yapı özellikleri gözönünde tutularak, yerleştirme için en uygun alet ve araçların seçilmiş ve kullanıma hazır olmaları,
• Yerleştirme işlemine başlamadan önce, yapının bulunduğu yerde ve yapıda gereken ön hazırlıkların yerine getirilmesi ve yerleştirme işleminin aksamadan devam edebilmesinin sağlanabilmesi için doğru planlamanın yapılması,
• Taze betonun yapıdaki yerine yerleştirilmesi işleminin betonun homojen özelliği bozulmayacak tarzda uygulanması dikkat edilmesi gereken esas unsurlardır.